SCENARIUSZE WARSZTATÓW TANECZNO – TEATRALNYCH W RAMACH PROJEKTU „BAŚNIE W KOLORZE SERCA”
Przedstawiamy poniżej scenariusze warsztatów taneczno-teatralnych w ramach projektu „Baśnie w kolorze serca” realizowanego przez Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Promocji w Jordanowie, współfinansowanego przez Narodowe Centrum Kultury z programu „Kultura – Interwencje 2018. EtnoPolska.
Zajęcia mają charakter warsztatów taneczno – teatralnych, podczas których uczestnicy uczą się pracy z własnym ciałem, uczą się wyrażać emocje za pomocą ruchu, mimiki, tańca i technik teatralnych. Podczas warsztatów przygotowują spektakl w oparciu o dawne teksty folkloru słowno – muycznego, czyli tradycyjne zabawy, przyśpiewki, rymowanki, bajki, legendy i podania. Celem zajęć jest poznawanie własnej kultury poprzez poznawanie dawnych przekazów, integracja w grupie oraz integracja międzypokoleniowa, ukazanie potencjału rodzimej kultury, odkrywanie przez uczestników własnych korzeni i tożsamości kulturowej. Celem zadania jest także pokazanie, że z kultury ludowej można czerpać bardzo ciekawe wątki zaś pokazywać je można w sposób nowoczesny. Zajęcia i końcowy spektakl ma także zainspirować rodziców, dziadków oraz osoby pracujące z dziećmi i młodzieżą do tworzenia ciekawych wydarzeń i zabaw, opierając je na własnej kulturze.
Pierwsze zajęcia rozpoczynają się od stworzenia Baśniowego Regulaminu, czyli zasad zachowania się podczas zajęć, jednocześnie określając, jak rozumiemy wymienioną zasadę. Dzieci tworzą je wraz z prowadzącym.
Przykładowy Regulamin:
- 1.Uczestniczymy aktywnie w zajęciach
- 2.Słuchamy naszych opiekunów
- 3.Słuchamy, gdy ktoś mówi
- 4.Zachowujemy się bezpiecznie i kulturalnie
- 5.Pomagamy innym podczas zajęć
- 6.Nie oddalamy się od grupy bez wiedzy opiekuna
- 7.Na zajęciach świetnie się bawimy 🙂
Po utworzeniu Regulaminu grupa akceptuje przyjęte zasady za pomocą gry integracyjnej, np. ZUM.
Zum polega na tym, że uczestnicy stojąc lub siedząc w kole przekazują sobie znak dotykając się kciukami, wypowiadając przy tym ZUM.
Kolejnym etapem jest wprowadzenie uczestników w tematykę projektu Baśnie w kolorze serca. Pytamy, jakie znają bajki, kto im je opowiada, co jest najfajnieszego w bajkach itp. Następnie uczestnicy zamykają oczy i wyobrażają sobie, jakie ich serce ma kolor. Potem takim kolorem prowadzący malują im serca pisakami do skóry. Można także użyć farb, którymi uczestnicy namalują kolorowe serce na dużym kartonie lub wykleją z kolorowego papieru itd.
Po namalowaniu serc grupa poznaje tradycyjne zabawy ludowe. Zabawy dostosowane są do bajek, które będą podstawą scenariusza spektaklu.
Zabawa w pana, pieska i zające
Za pomocą wyliczanki losuje się dziecko, które będzie pełniło rolę Pana.
Następnie losuje się Pieska.
Pozostali uczestnicy są Zajączkami.
Tekst wyliczanki i zabawy zapisany jest w gwarze:
Przykładowa wyliczanka:
Loto ptosek po ulicy
zbiyro sobie gorść pszynicy
a jo sobie stoje w kole
i wybiyrom kogo wole.
Pan wydaje polecenie dla Pieska:
Goń piesku, łop piesku!
Piesek goni dzieci, to które złapie przyprowadza do Pana.
Pan: Kaś zającku bywoł?
Zajączek: W jałowcak.
Pan: A ka ześ się pasoł?
Zajączek: Przy łowcak.
Pan: Cy Cie pieski złapały?
Zajączek: Złapały.
Pan: A jakom ci krewke puściły?
Zajączek: Cyrwonom.
I znów pada polecenie: Goń piesku, łap piesku i całość się powtarza.
Po zabawie dzieci rozpoczynają zabawy taneczne i teatralne, które przygotwoują ich do ról, które odgrywać będą podczas spektaklu. Każde zajęcia kończy zabawa integracyjna, która ma umocnić poczucie wspólnoty między dziećmi. Jest to szczególnie ważne, gdy grupa spotyka się tylko na czas warsztatów.
Drugie spotkanie ropoczyna się od przypomnienie Baśniowego Regulaminu, który ustalony został na pierwszych zajęciach. Następnie dzieci poznają pierwszą bajkę, która będzie stanowić fragment spektaklu Baśnie w kolorze serca. Zostają rozdane role. Nie ma pojedynczych ról, uczestnicy otrzymują grupową rolę, którą będą odgrywać wspólnie tańcząc lub odgrywając za pomoca układu ruchów w odpowiednim momencie bajki lub po prostu będą prezentować tradycyjną zabawę, która pasuje do danej bajki. Każda grupa ćwiczy swój układ z opiekunem.Następnie dzieci bawią się wspólnie w kolejną zabawę ludową. Zabawa w Gadaj Gaduła, gdzie moja złota kula.ÂÂÂÂÂÂÂ Za pomocą rymowanek losuje się Centka, który posiada skarb, np. monetę lub inny mały przedmiot i Gadułę. Reszta uczestników ustawia się w rzędzie, jeden obok drugiego. Gaduła odwraca się do uczestników plecami. Centek natomiast podchodzi do każdego z uczestników wypowiadając formułkę: Skryj a nie ukazuj. Jednak przekazuje skarb tylko jednej osobie. Następnie po obejściu całego rzędu woła:
Centek: Gadaj Gaduła, gdzie moja złota kula?
Gaduła się odwracą i mówi formułkę:
Ja bym rada gadała, by mi Najświętsza Panienka kazała
przez morze jadący, swojej złotej kuli szukający.
Gaduła podchodzi do wybranego uczestnika, którego wskazuje jako tego, kto jego zdaniem ma skarb. Ma tylko jedną szansę. Ważne, żeby uczestnicy nie próbowali w żaden sposób wprowadzać w błąd Gaduły. Jeżeli Gaduła zgadnie, kto ma skarb to ta osoba staje się nową Gadułą i zostaje w drużynie Gaduły. Jeżeli nie, to przechodzi do Drużyny Centka i staje się nowym Centkiem. Zabawa tak trwa do momentu podzielenia się uczestników na dwie drużyny.
Po podziale na dwie drużyny następuje dalsza część zabawy. Uczestnicy ustawiają się w dwóch rzędach jeden za drugim naprzeciwko siebie. Pomiędzy nimi rozłożoną jest gruba lina, która stanowi nową złotą kulę. Kiedy przechodzi uczestnik z jednej drużyny to przeciwnicy próbują go rozśmieszyć. Jeżeli się roześmieje to trafia do drużyny Diabłów, jeżeli nie to trafia do drużyny Aniołów. Po utworzeni się dwóch drużyn następuje przeciąganie liny. Drużyna, która wygra może wymyślić jakieś zadania dla przeciwników.
Trzecie zajęcia są poświęcone ćwiczeniu ról, które uczestnicy odgrywają podczas spektaklu Baśnie w kolorze serca. W ramach zajęć przygotowane zostały także przebrania dla bajkowych postaci a raczej ich atrybuty. W spektaklu występują:
-Kolorowe grzyby, które ubrane są jednolicie, zaś na głowach mają kartonowe czapki kolorowych muchomorków;
-Boginki – postać kobiecego demona ludowego; postać obecna w wielu ludowych przekazach. Boginki mają kolorowe góralskie spódniczki i kolorowe wianuszki z tradycyjnych bibułkowych kwiatów (można zrobić prawdziwe wianuszki );
-Kwiatuszki – w bajce chodzi o konkretne kwiaty, które rosną tam, gdzie Boginka postawi swoją stopę; Dziewczynki ubrane w góralskie spódniczki i opaski, na których umocowany był duży bibułkowy kwiat.
-Chłopak – postać chłopca, który niszczy ciupagą kwiaty, za co spotyka go kara i zmienia się w jelenia. Postać chłopca może mu przywrócić jedynie osoba, dla której życie zwierzęcia jest tak samo ważne, jak życie człowieka. Do postaci jelenia został użyty tradycyjny ludowy turoń – postać bardzo barwna, bardzo wesoła i skoczna, która w trakcie przedstawienia może wbiegać między publiczność kłapać ruchomym pyszczkiem, co bardzo się podoba publiczności, zwłaszcza dzieciom.
-Myśliwi – grupa chłopców, którzy polują na jelenia. W spektaklu jest to tylko zaznaczone w tekście natomiast chłopcy wykonują taniec w kole oparty o motywy z góralskich tańców;
-Pasterze – grupa chłopców prezentuje jedną z tradycyjnych zabaw – tu wykorzystaliśmy zabawę w Pana, Pieska i Zające; Chłopcy ubrani w góralskie kapelusze.
-Pasterki – grupa dziewczyn – w naszym spektaklu wystąpiły starsze dziewczyny z Elita Dance Center w Makowie Podhalańskim. Instruktorzy z tej szkoły tańca prowadzili warsztaty taneczno – teatralne i zaprosiliśmy do spektaklu dziewczyny, które tańczą już od kilku miesięcy.
-Pasterka, która ratuje jelenia i ten zmienia postać – na powrót staje się chłopcem. Ta scena została wytańczona przez instruktorów prowadzących zajęcia za pomocą technik tańca nowoczesnego.
-Narrator – ubrany w tradycyjny strój z regionu Górali Kliszczackich z Gminy Jordanów;
Na koniec wychodzą wszyscy aktorzy – w spektaklu wzięło udział ponad 70 osób i wspólnie trzykrotnie wypowiadają zwrotkę dawnej babiogórskiej przyśpiewki:
W zowojskim potoku
jeloń wode pije
a w tym to jeleniu
dusa chłopca zyje.
W przypadku mlodszych dzieci, tak jak w naszym spektaklu były to dzieci w wieku przedszkolnym (5-6 lat) instruktorzy byli obecni przy poszczególnych choreografiach, pomagając im w odtworzeniu swojej roli.
Czwarte zajęcia to próba generalna przed spektaklem. Wszyscy uczestnicy zajęć znają już swoje role, wiedzą w którym momencie mają wchodzić na scenę i do jakiej muzyki tańczą. Przymierzają też stroje, w których wystąpią na spektaklu.
Narrator czyta treść bajki – tu wykorzystaliśmy bajki Katarzyny Ceklarz publikowane w książce Bajki, legendy i dziwy z Babią Górą w tle oraz zabawy ludowe i tradycyjne przyśpiewki, które treścią pasowały do scenariusza. Ważne jest by wcześniej przeczytać bajkę i wytłumaczyć dzieciom słowa i sformułowania, których nie rozumieją. Jeżeli chodzi o teksty ludowe to problem może sprawiać gwara, nazwy czynności i sprzętów, których dzisiaj się nie używa.
Scenariusz spektaklu:
Narrator wprowadza widzów opowiadając o tym, jak dawniej całe rodziny wspólnie siadały słuchając rozmaitych historii. Celem takich spotkań była integracja, przebywanie razem, przekazanie sobie wiedzy o świecie, przekazanie wartości, które były istotne dla danej społeczności. Ponadto stanowiły formę rozrywki. Po wprowadzeniu wbiega grupa dzieci, które przebrane są za grzyby i rozpoczynają widowisko układem tanecznym.
Narrator:Od dawna ludzie mówili, że są takie miejsca w Babiej Górze, gdzie mieszkają boginki leśne – młode i piękne dziewczęta, które swoim wdziękiem i prześlicznym śpiewem niejednego mężczyznę potrafiły wywieść na manowce. Uwielbiały się kąpać w górskich potokach przy świetle księżyca, pleść wianki z kolorowych kwiatów i tańczyć z motylami na śródleśnych polanach.
Wbiegają dziewczęta, które grają rolę boginek. Ubrane są w góralskie spódniczki i wianki z kolorowych, bibułkowych kwiatów. Wykonują krótki układ taneczny.
Narrator: Mówiono, że tam, gdzie boginka postawi stopę, wyrasta roślina o dużych, białych kwiatach ułożonych w baldachim przypominający parasol. Jeżeli w którymś uroczysku tych kwiatów było więcej, tłumaczono sobie, że musiało to być ulubione miejsce boginek.
Wchodzą dziewczęta, które grają rolę kwiatów. Ubrane są w góralskie spódniczki i kolorowe opaski, do których przymocowany jest duży, biały kwiat z bibuły, przyozdobiony listkami i kolorowymi cekinami. Dziewczynki wykonują krótki taniec, jednak w którym ważna jest także mimika twarzy i sposób wykonywania poszczególnych ruchów.
Narrator: Znał te opowieści młody Jędrek, gdyż matka od najmłodszych lat opowiadała mu o tajemnym życiu lasu. Chłopak słuchał, ale opowieściom mamy nie dawał wiary.
Jędrek (wchodząc pomiędzy kwiaty): Żadne boginki nie istnieją, a te tu chaszcze, to zwykłe chwasty.
Narrator: I chwycił ciupagę i zaczął nią machać na lewo i prawo ścinając ostrzem okazałe kwiaty (tu kwiatuszki rozbiegają się i zbiegają tworząc kółeczko po lewej i prawej stronie).
Nie wiedział, że za jego plecami pojawiły się boginki. (tu boginki biegają po scenie w różnych kierunkach, tworzą rząd i wykonują te same ruchy).
Boginka cicho klasnęła w dłonie i w tym samym momencie Jędrek zmienił się w dorodnego jelenia.
(Chłopak w momencie tańca boginek chowa się za scenę, gdzie zakłada na siebie strój jelenia. My wykorzystaliśmy do tego celu strój tradycyjnego turonia. Turoń kłapie paszczą, więc w trakcie trwania dalszej części tekstu wbiega między publiczność „zaczepiając” widzów, co spotyka się z ogromnym zainteresowaniem dzieci, ale również dorosłych).
Boginka (lub Narrator): Za karę, że nie uszanowałeś naszej własności, będziesz od teraz jeleniem. A odczarować będzie cię mógł tylko człowiek, dla którego zwierzęta ważniejsze są od ludzi.
Narrator: Powiedziała boginka i zniknęła.
Ludzie przez jakiś czas szukali chłopaka po lesie, zastanawiając się, co mogło się stać po spotkaniu z boginkami, z czasem jednak zapomnieli o nim, zajęci trudami codziennego życia.
Nieszczęśliwy Jędrek błąkał się pod postacią jelenia po babiogórskim lesie, ciągle mając nadzieję, że spotka człowieka mogącego cofnąć czar. Ale niestety, natykał się jedynie na leśniczych i myśliwych, którzy na jego widok chwytali za strzelbę.
Tu wchodzi grupa chłopców, którzy maszerują w rytm muzyki i wykonują proste kroki oparte o tradycyjne męskie tańce ludowe. Chłopcy ubrani są w wysokie czapki z czerwonego materiału z piórkiem, zdobione tasiemkami.
Narrator: W końcu zmęczony stałym zagrożeniem, zaczął unikać spotkań z ludźmi, omijał przysiółki, zbaczał z leśnych dróg i ścieżek. Jedyną polaną, na którą od czasu do czasu się zapuszczał były Krowiarki. Lubił słuchać śpiewu i wesołego śmiechu pasterzy, których obecność na hali mu nie zagrażała.
Tu wchodzi grupa dzieci ubranych w góralskie kapelusze (dziewczynki mogą ubrać na głowę kolorowe chusteczki) i prezentują zabawę w Pana, pieska i zające (zabawa opisana w scenariuszach, cz. 1.
Narrator: Gdy jesień powoli przebarwiała liście na drzewach, a siano schło w letniakach, pasterki wróciły na polanę, by zebrać potraw. Jak zawsze śpiewały przy robocie lub komentowały najświeższe wydarzenia we wsi.
Tu wychodzi grupa starszych dziewcząt, które tańczą układ tańca nowoczesnego. Ubrane są w tradycyjne chusty góralskie.
Narrator: Na skraju lasu pojawił się jeleń. Wtem niespodziewanie pojawił się myśliwy. Widząc pięknego jelenia, chwycił strzelbę i przystawił ją do oka. Już miał nacisnąć spust, gdy jedna z dziewcząt, widząc co się święci, stanęła na drodze i własnym ciałem zasłoniła cel.
Tu wchodzi dziewczyna, która wraz z chłopakiem grającym rolę jelenia tańczą w duecie tą scenę.
Narrator: W tym momencie zaczęły dziać się dziwne rzeczy. Jeleń zalśnił niezwykłym blaskiem, zaczął unosić się do góry, po czym rozpłynął się w przestworzach. Myśliwy i pasterki zasłoniły oczy, a gdy opuścili ręce, zamiast jelenia, stal przed nimi zaginiony przed paru laty Jędrek. (chłopak zrzuca przebranie jelenia. W tym momencie wszystkie dzieci wychodzą na scenę)
Narrator: Od tej pory już nikt nie ośmiela się niszczyć kwitnącej na biało rośliny, którą na pamiątkę tego wydarzenia nazwano okrzynem jelenim. Do dziś, jest to rzadko występująca roślina, która stała się symbolem Babiogórskiego Parku Narodowego. Do dnia dzisiejszego śpiewana jest taka przyśpiewka:
Wszyscy aktorzy trzykrotnie recytują zwiększając siłę głosu ludowy tekst:
„W zawojskim potoku
jeleń wodę pije
a w tym to jeleniu
dusza chłopca żyje”
